Opstap
Opstap is een bewezen effectief tweejarig programma waarbij ouders mooie materialen en ondersteuning aangeboden krijgen ten behoeve van de (taal)ontwikkeling van hun kind(eren). Als uit de situatie van een gezin blijkt dat een kind extra ondersteuning kan gebruiken, ouders handvatten nodig hebben met betrekking tot het stimuleren van hun kind(eren) of sprake is van een taal- of ontwikkelingsachterstand kan een Opstap programma ingezet worden. Opstap is bedoeld voor kinderen van 4-6 jaar en hun ouders.
Doel is om de onderwijskansen van deze kinderen te vergroten. Ouders gaan twee jaar lang vijf keer per week activiteiten met de kinderen uitvoeren die de ontwikkeling stimuleren. Ouders krijgen eens per twee weken tijdens een huisbezoek instructies. Daarnaast kunnen ouders bij de professional terecht met vragen en is er zicht op de thuissituatie en een gezonde opvoeding van de kinderen. Er is daarnaast ook veel contact met de school van het kind. Dit is heel waardevol, omdat de medewerkers van Opstap naar de school toe ook een duidelijker beeld kunnen schetsen van de thuissituatie en de context. Het aanwezig zijn in de thuissituatie maakt dat ze mogelijke problemen tijdig kunnen signaleren, waardoor wellicht erger voorkomen kan worden.
Naar aanleiding van de opstap programma's werken we samen met de volgende ketenpartners: GGD, basisscholen, jeugdartsen, kinderopvangorganisaties, Humanitas, Accare, deBasis, bibliotheek, logopedie, Buurtgezinnen, Lentis, Elker, CM zorg, Kentalis en het CJG.De samenwerking met de ketenpartners is verstevigd waardoor de dienstverlening nu meer verdiepend is en beter aansluit.
Op een drietal scholen wordt nu onder schooltijd ook extra aandacht gegeven aan deze kinderen. Ze worden dan als groepje bij elkaar gezet, omdat is gebleken dat er bij deze kinderen thuis niet altijd sprake is van een goede leeromgeving. Dit sluit aan bij de transitie naar meer collectieve trajecten. Collectiviteit is belangrijk om meer mensen te bereiken en wachtlijsten te voorkomen.
Een ander positief aspect met betrekking tot Opstap op de scholen, zijn de ouderbijeenkomsten. Ouders die betrokken zijn komen een paar keer per jaar bij elkaar voor verdieping en kunnen zo ook onderling contacten leggen. Zo breng je ouders in verbinding. De stap naar de school is laagdrempeliger. Bovendien geeft het de ouders ook meer vertrouwen in de school en de school meer vertrouwen in Opstap en deze manier van werken.
Onderstaand een foto van een ouderbijeenkomst op een van de scholen.
Opstapje
Opstapje is een tweejarig traject voor kinderen van 2-4 jaar met een achterstand, veelal op het gebied van de taalontwikkeling. Doel is het bevorderen van een betere aansluiting op de basisschool van twee- tot vierjarige kinderen uit achterstandssituaties. Kinderen die vanuit het consultatiebureau een VE-indicatie (voorschoolse educatie) krijgen in verband met een hoger risico op een taal/ontwikkelachterstand, krijgen veelal ook een verwijzing naar Instapje of Opstapje. Waar voorschoolse educatie op scholen plaatsvindt, komt de contactmedewerker in het kader van Opstapje bij de gezinnen thuis. Door VE en Opstapje in te zetten worden kinderen optimaal ondersteund op school én thuis.
Om deze doelstelling te bereiken richt het programma zich enerzijds op het stimuleren van de ontwikkeling van het kind en anderzijds op het bevorderen van de kwaliteit van de interactie tussen ouder en kind. Het gezin wordt twee jaar lang bezocht door een medewerker vanuit Opstapje. De inzet van Opstapje in de thuissituatie zorgt ervoor dat de interactie tussen ouder en kind versterkt en de kennis van ouders over opgroeien en opvoeden positief wordt beïnvloed. Er wordt gewerkt aan de hand van spelletjes, werkbladen en boeken etc. Ouders worden uitgedaagd om iedere dag samen opdrachtjes met hun kind uit te voeren zodat ouders onder meer leren én ervaren dat het leuk en belangrijk is om samen met je kinderen activiteiten te doen.
Ter beeldvorming, hieronder een casusbeschrijving van een Opstapje traject vanuit een medewerker.
Medewerker Opstapje vertelt
"Elke week bezoek ik het gezin van Elisa en haar vier kinderen. Door middel van het Opstap-programma ondersteun ik de oudste twee kinderen, Mara en Samuël, bij hun (taal)ontwikkeling en spel. Het is mooi om te zien hoe de kinderen steeds beter communiceren en samen spelen door de opdrachten en spelletjes die we met elkaar doen. Ook moeder Elisa is heel geïnteresseerd in het Opstap-programma. Ze gaat samen met de kinderen aan de slag met de Opstap-werkbladen en leest de bijbehorende prentenboeken voor.
Elisa zorgt alleen voor haar kinderen en heeft een klein netwerk. Voor haar is het daarom waardevol om tijdens de Opstap-momenten ook wel eens te bespreken waar ze tegenaan loopt in de opvoeding. Laatst maakte ze zich zorgen om het zindelijk worden van Samuël. Hij ging bijna naar de basisschool en was nog niet zindelijk. We hebben samen besproken hoe ze dit het beste kan aanpakken en daarbij een beloningssysteem ingezet met stickers. Samuël was daardoor ineens heel gemotiveerd om met zijn zindelijkheid aan de slag te gaan. Met goed resultaat!"
Instapje
Instapje is een gezinsgericht stimuleringsprogramma gericht op het vergroten van de onderwijskansen van met name kinderen van 1-2 jaar uit achterstandssituaties. Uit onderzoek is gebleken hoe belangrijk het is om vroeg te beginnen met het stimuleren van de taalontwikkeling en hiervoor geldt hoe jonger hoe beter. Bij hele jonge kinderen komt de contactmedewerker gedurende 26 weken wekelijks bij de ouders thuis voor begeleiding van ouder en kind. Tijdens deze huisbezoeken leren de ouders aan de hand van concrete vuistregels voor interactie en spelactiviteiten de ontwikkeling van hun kind te stimuleren. Hierbij gaat het er vooral om te laten zien hoe je bij je kind kunt aansluiten en hoe belangrijk dat is. Kinderen groeien enorm van hun aandacht en ouders vinden het heel fijn om hun kind te zien stralen en worden daardoor meegenomen. De huisbezoeken bieden ook de mogelijkheid om verder te kijken: hoe gaat het slapen bijvoorbeeld? En hoe gaat het met de ouders zelf? Het is dan ook meer een preventief programma. Er wordt gekeken wat er speelt en wat voor ondersteuning de ouders en kinderen kunnen gebruiken, ook in een eventueel volgend stadium.
De Opstapje en Instapje programma's sluiten ook aan bij VE-programma's van de kinderopvang. De programma’s zijn op inhoud verschillend van elkaar. Ze hebben wel dezelfde doelstelling, namelijk het verbeteren van de taalontwikkeling van jonge kinderen. Door middel van VE gebeurt dit op school en de Opstap programma's vinden met name thuis plaats. Opstap biedt structuur, ondersteunt de ontwikkeling van het kind, kijkt naar het spel en maakt een passend individueel traject wat goed aansluit bij het kind. Er is een goede samenwerking met kinderopvangorganisatie Kids First in Veendam. Via deze organisatie komen veel nieuwe aanmeldingen binnen.
Met andere kinderopvang organisaties is contact over individuele casussen. Het is belangrijk om aan hetzelfde doel te werken en samen te kijken wat het kind nodig heeft.
Data
De tabel hieronder geeft een overzicht van de aantallen opgestarte en afgesloten trajecten in 2022, in vergelijking met 2021. Daarnaast geeft het inzicht in een aantal andere aspecten van de dienstverlening, zoals het aantal terugkerende klanten, en de gemiddelde doorlooptijd.
| 2022 | 2021 | |
| Aantal individuele Opstap trajecten | 68 | 79 |
| Aantal terugkerende klanten | 4 | 5 |
| Aantal afgesloten trajecten | 34 | 27 |
| Aantal opgestarte trajecten | 16 | 22 |
| Gemiddelde doorlooptijd t/m het laatste contact | 595 dagen | 538 dagen |
| Gemiddeld aantal contacten | 18,2 | 16,8 |
Uit de registratie blijkt dat we nu hoofdzakelijk gezinnen geregistreerd hebben in plaats van kinderen. Voor 2023 willen we hier een verbeterslag in maken.
Klanten per leeftijdscategorie
De grafiek hieronder laat de aantallen per leeftijdscategorie zien in 2022. Deze verdeling is vergelijkbaar met het beeld van 2021. Iets meer dan de helft richt zich op de leeftijd van 0-4 jaar, en betreft dus Instapje (onder de 2 jaar) en Opstapje (2-4 jaar).
Geografische spreiding
Het onderstaande kaartje geeft een overzicht van het aantal klanten per wijk in de gemeente Veendam. De meeste klanten wonen in Veendam Sorghvliet, Veendam Noord en Veendam Wildervank/Bareveld.
Doorverwijzingen
De tabel hieronder laat het aantal doorverwijzingen door de gemeente en de ketenpartners zien.
| Aantal casussen doorverwezen door: | 2022 | 2021 |
| Gemeente | 15 | 15 |
| Ketenpartner | 5 | 10 |
| Overig | 27 | 25 |
| Totaal | 47 | 50 |
De 15 casussen die door de gemeente doorverwezen zijn komen via de GGD. De 5 casussen via ketenpartners zijn de basisscholen en de kinderopvang en de 27 overige casussen zijn doorverwezen via interne collega’s, buurtbewoners of het zijn nieuwe (jongere) kinderen uit gezinnen waar al eerder ondersteuning is geboden vanuit Opstap(je)/Instapje. Ook melden ouders zichzelf aan of het gezin wordt door medewerkers van Opstap benaderd na aanmelding van buitenaf.
Ter aanvulling hieronder een overzicht van de casussen die vanuit Opstap weer werden doorverwezen naar andere instanties.
| Aantal casussen doorverwezen naar: | 2022 | 2021 |
| Gemeente | 0 | 1 |
| GGD | 2 | 2 |
| Overig | 1 | 2 |
| Totaal | 3 | 5 |
Ervaringen
Medewerkers vanuit de Opstap(je) en Instapje trajecten vernemen dat ouders over het algemeen heel enthousiast zijn over de ondersteuning.
"Als je maar eenmaal binnen bent met je verhaal en de doos met materialen vinden ze het eigenlijk altijd goed”.
Er is ook altijd een jaarlijkse feestelijke afsluiting waarbij diploma’s uitgereikt worden.
“Hun opdrachten worden gebundeld in een mapje en ze krijgen een roos aangeboden. Je ziet de ouders dan hartstikke trots zijn”.
“Ouders komen ook bij ons terug met hun volgende kinderen”.
