03 Positieve gezonde mienskip

"Minder zorg, meer welzijn" is het antwoord op de enorme druk op de zorg vanwege de toenemende zorgvragen door vergrijzing en de arbeidskrapte. De zorg moet ontlast worden. Dit kan door meer te kijken naar het algemene welzijn van mensen en het sociaal werk meer in te zetten. Het sociaal werk zit in de haarvaten van de samenleving en versterkt de gezondheid en zelfredzaamheid van mensen. Daar ligt onze kracht en daarmee maken we de brug in de transformatie van minder zorg naar meer welzijn op basis van de landelijke akkoorden als IZA, GALA, WOZO, WMO en Jeugdhulp. Een groot thema bij deze initiatieven is preventie.

De brug die Sociaal Werk De Kear slaat is gebaseerd op 5 succesfactoren: gebiedsgericht en laagdrempelig werken, normaliseren van problemen, versterken van de eigen kracht en zelfredzaamheid van mensen, proactief signaleren van vraagstukken en op basis van kennis actief toepassen van de best passende interventies en het zichtbaar maken van de impact op inwoners en organisaties van deze interventies. En als laatste factor integraal gebiedsgericht samenwerken met inwoners, gemeente en samenwerkingspartners. Een groot compliment voor ons mooie werk was het bezoek van een delegatie Japanse onderzoekers die vanuit het Japanse ministerie van gezondheid input hebben opgehaald over hoe wij het sociaal werk in De Fryske Marren uitvoeren. 

Wij voeren het andere gesprek met inwoners. Hierbij richten we ons op kwaliteiten van inwoners, en niet alleen op wat er niet goed gaat. Een positieve gezonde mienskip bestaat uit inwoners die zelf willen en kunnen bijdragen (met ondersteuning waar nodig). Dit doen we op verschillende manieren en binnen verschillende samenwerkingen. In dit hoofdstuk beschrijven we aan de hand van een aantal interventies hoe we hier vorm aan gegeven hebben in 2023 en wat de uitkomsten zijn. 

Sport en bewegen is een belangrijke factor om zowel de fysieke als mentale gezondheid te bevorderen. Onze buurtwerkers sport en cultuur geven zowel uitvoering aan sportakkoord als het sport en beweegbeleid van de gemeente. Dit doen zij door ondersteuning van inwoners en (sport) verenigingen om initiatieven tot meer sporten en bewegen in de mienskip te bewerkstelligen. In 2023 is het sportakkoord 2 uitgekomen, dit akkoord zet meer in op thema's als een veilig sportklimaat, sport en bewegen toegankelijk maken voor jong en oud en versterken van de sportverenigingen. Zie onderstaande factsheet om een goed beeld te krijgen van wat wij hebben bereikt in 2023.  2023 

Welzijn op recept

In De Fryske Marren is op 1 juni 2022 het programma ‘Welzijn op Recept’ gestart. Welzijn op Recept verbindt direct huisartsen en welzijnsorganisaties met elkaar. In Lemmer is er al een aantal jaar vanuit huisartsen, het Zorgplein en welzijnsorganisaties gewerkt aan deze verbinding. Uit de Burgerpeiling van 2021 bleek dat inwoners van Lemmer gemiddeld vaker eenzaamheid ervaren dan in andere regio's in De Fryske Marren. Het programma begon met vijf huisartsenpraktijken in Lemmer en Echtenerbrug en twee welzijnscoaches. Er zijn veel positieve ervaringen en proactieve reacties van huisartsen, een aantal hebben zich rechtstreeks tot ons gewend met de vraag om Welzijn op Recept ook bij hen in de praktijk uit te voeren. Dit heeft geleid tot uitbreiding naar inmiddels acht huisartsenpraktijken en de inzet van 32 uur van de welzijnscoaches. In 2023 hebben zij 40 inwoners verder geholpen. De meeste vragen van de inwoners gingen over thema's zoals tijdsbesteding, sociaal netwerk, geestelijke gezondheid, maatschappelijke participatie en huiselijke relaties. Na afloop van het Welzijn op Recept traject worden de meeste inwoners doorgeleid naar bestaand aanbod in de gemeente. Wij hopen hier volgend jaar specifiekere uitspraken over te kunnen doen.

Welzijn op Recept is een interventie, die de samenwerking tussen eerstelijnszorg en welzijnswerk versterkt en structureel verankert. Hulpvragen met betrekking tot psychosociale leefgebieden, waarvoor geen psychologische of medische behandeling nodig is, worden door de huisarts doorverwezen naar een welzijnscoach van Sociaal Werk De Kear. Dit bevordert het welbevinden van inwoners door deelname aan welzijnsinterventies, gebaseerd op Positieve Gezondheid, wat als een alternatief en preventieve maatregel voor psychische en medische zorg fungeert.

De welzijnscoach verkent samen met de inwoner de hulpvraag breed via Positieve Gezondheid, waarbij de zes dimensies worden benaderd: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Vervolgens stelt de welzijnscoach een 'welzijnsrecept' op, waarbij een passende activiteit wordt gezocht om het welbevinden te verhogen en psychosociale klachten te verhelpen, zoals vrijwilligerswerk bij zingevingsvragen of deelname aan een wandelgroep bij participatievraagstukken. Dit voorkomt behandeling door zorg of medicatie.

Indien nodig voert de welzijnscoach meerdere gesprekken en kan warm worden overgedragen naar het gebiedsteam voor praktische ondersteuning. Maatwerk staat centraal, altijd afgestemd op de behoefte van de inwoner.

In het kort richt Welzijn op Recept zich op: 

• Het verhogen van het welbevinden van inwoners die vanwege psychosociale problematiek een beroep doen op zorgorganisaties en hiervoor geen psychologische of medische behandeling nodig hebben;
• Het verlagen van het aantal (onnodige) psychosociale hulpvragen binnen de eerstelijnszorg, doordat inwoners zicht krijgen op de samenhang tussen hun gezondheidsklachten en de achterliggende (psychosociale) factoren.

Gezonde wijkaanpak

De gezonde wijkaanpak, zoals uitgevoerd in St. Nyk en Joure Zuiderveld, is een initiatief dat gericht is op het verbeteren van de gezondheid van inwoners, vooral diegenen in kwetsbare situaties. Dit omvat mensen met een lage sociaaleconomische positie, die vaak te maken hebben met geldproblemen en stress, wat hun gezondheid negatief beïnvloedt. De aanpak richt zich op het vergroten van de levensverwachting en het aantal gezonde jaren van deze groep. Een beweging naar meer positieve gezondheid in de wijken, waarbij we de eigen regie van inwoners stimuleren en ze actief betrekken bij het verbeteren van hun welzijn. Met een meerjarige inzet streven we naar duurzame verbeteringen in de gezondheid van de gemeenschap.

Samenwerking staat centraal, zowel tussen verschillende organisaties zoals de gemeente, GGD en lokale sociale teams, als met de inwoners zelf. We streven naar een integrale aanpak waarbij we gezondheidsinterventies combineren en afstemmen, en waar we maatwerk bieden aan hen die dit nodig hebben. Door samen te werken met Ruimtelijke Ontwikkeling kijken we ook naar de fysieke leefomgeving en hoe deze bijdraagt aan de gezondheid van de inwoners. We identificeren en versterken bestaande initiatieven en samenwerkingsverbanden die werken en vullen deze waar nodig aan. We maken hierbij een koppeling met de wetenschap, zo monitort FNO Zorg voor kansen naar wat werkt. FNO is een vermogensfonds met de missie dat een kwetsbare gezondheid een volwaardig leven niet in de weg mag staan. Daarom zetten zij zich in voor het vergroten van kansen op meer gezondheid, kwaliteit van leven en toekomstperspectief. Onze buurtwerkers hebben samen met andere samenwerkingspartners huis aan huis gesprekken met vragenlijsten gevoerd, deze worden geanalyseerd. Dit is een doorlopend proces waarbij we in samenwerking met inwoners kijken wat werkt. 

Mantelzorg

Vanuit de gemeentelijke doelstelling om iedereen in De Fryske Marren naar vermogen te laten participeren en te zorgen voor een sterke dragende samenleving, biedt Sociaal Werk De Kear ondersteuning aan inwoners die een mantelzorg rol bekleden. Mantelzorgers spelen een cruciale rol in de zorg voor hun naasten, vaak met liefde en toewijding. Hoewel dit meestal goed gaat, hebben sommige mantelzorgers ook ondersteuning nodig. De druk op mantelzorgers neemt toe door demografische veranderingen: het aantal beschikbare mantelzorgers daalt terwijl de vraag naar ondersteuning stijgt. Dit benadrukt de noodzaak van mantelzorgondersteuning.

De relatie tussen burger en overheid verandert, waarbij de overheid een faciliterende rol aanneemt en burgers meer zelfredzaam worden. Hierdoor wordt meer ondersteuning gezocht binnen het eigen netwerk. Gemeenten spelen een ondersteunende rol en focussen op preventie om een beroep op sociale voorzieningen te voorkomen. De zorgvraag verandert ook door vergrijzing en innovatie, waarbij zorg vaker thuis wordt verleend. Mensen willen graag hun leven op hogere leeftijd voortzetten zoals zij gewend zijn.  

Er is een tendens om mantelzorgers eerder te ondersteunen en respijtzorg aan te bieden om overbelasting te voorkomen. Sociaal werk De Kear biedt praktische hulp en begeleiding aan mantelzorgers, waarbij samenwerking met de mantelzorgmakelaar en het sociaal wijkteam cruciaal is. Hierin is het gezamenlijke doel om signalen tijdig te herkennen om overbelasting te voorkomen, door bijvoorbeeld taken tijdelijk over te dragen aan vrijwilligersorganisaties. Door het bevorderen van mantelzorg draag Sociaal Werk De Kear bij aan het subdoel: 

• Inwoners worden niet beperkt door het geven van mantelzorg.

Verbindende schakel

Sociaal Werk De Kear fungeert als een verbindende schakel tussen professionals, onderwijsinstellingen, mantelzorgers en vrijwilligers met als doel de signaleringsfunctie voor (jonge) mantelzorgers te verbeteren. Samen met de mantelzorger, professional of vrijwilliger wordt, indien nodig, gezocht naar passende ondersteuning en/of advies. Deze hulpvragen kunnen worden doorgezet naar zowel formele als informele zorginstanties, of naar collega buurtwerkers in het betreffende gebied van de mantelzorger. 

Helaas heeft het MIP! geen inzicht in het totale aantal volwassen en jonge mantelzorgers dat zich in 2023 heeft aangemeld. Deze informatie is wel bekend bij de gemeente, maar kan niet gedeeld worden vanwege de AVG. Bij het MIP! waren er in 2023 350 volwassen mantelzorger en 80 jonge mantelzorger bekend. 

Lotgenotencontact

Sociaal Werk De Kear organiseert verschillende activiteiten, zoals koffieochtenden, thema-avonden, trainingen/cursussen, de Dag van de Mantelzorger, Zomerkamp en Respijtweekend, waar mantelzorgers in contact kunnen komen met anderen in een vergelijkbare situatie. Onze rol is om een plezierige omgeving te bieden waar mantelzorgers even niet hoeven te zorgen voor anderen, maar kunnen ontspannen en contact kunnen hebben met mede-mantelzorgers. Daarnaast ondersteunen we bij specifieke zorgen waar mantelzorgers tegenaan lopen en voorzien we hen van informatie over mantelzorg om overbelasting te voorkomen.

Lotgenotencontact biedt unieke voordelen ten opzichte van contacten met professionals of informele gesprekken met familie en vrienden, omdat het mensen in staat stelt nieuwe kennis op te doen door ervaringen te delen. Hierdoor kunnen zij nieuwe benaderingen ontwikkelen om met hun situatie om te gaan. Lotgenoten erkennen en begrijpen elkaars problemen, bieden ondersteuning en zorgen voor erkenning en begrip.

Naast het organiseren van sociale activiteiten biedt Sociaal Werk De Kear praktische hulp en begeleiding aan mantelzorgers, inclusief informatie, advies en een luisterend oor. We ondersteunen ook bij het regelen van respijtzorg thuis, waardoor mantelzorgers tijdelijk de zorg aan een vrijwilliger kunnen overdragen om zelf even op adem te komen en de zorgtaken beter vol te houden.

Via gesprekken kwamen er meerdere signalen binnen dat er behoefte was aan een lotgenoten groep rondom het thema rouwverwerking of het leven na mantelzorg. Hierop hebben we eind 2023 een interventie ontwikkeld, welke in 2024 plaats gaat vinden.

Classic Night Concert

Classic Night Concert biedt mantelzorgers een ontspannen moment aan, waar zij even tijd voor zichzelf kunnen nemen. Het zorgen voor een naaste kan intensief zijn, vooral wanneer dit gecombineerd wordt met dagelijkse verplichtingen. Mantelzorgers ervaren vaak een gebrek aan tijd voor hobby's, ontspanning, sociale contacten of vakantie. Het is echter essentieel om af en toe de zorg los te laten en nieuwe energie op te doen. Daarom hebben de Steunpunten Mantelzorg uit Fryslân in samenwerking met Stichting Classic Night Concerts een Kerstgala georganiseerd voor mantelzorgers die intensief voor hun naaste zorgen.  

Dit initiatief zette cultuur in als middel om mensen met elkaar te verbinden door middel van muziek. Het doel was om de inzet van mantelzorgers te waarderen en te ondersteunen, aangezien zij een belangrijke rol spelen in de participatiesamenleving. Dit evenement stelde hen in staat om een avond te ontspannen, samen met of zonder hun zorgvrager. Uiteindelijk hebben 74 mantelzorgers deelgenomen aan de Classis Night Concerts.

Tijdens de concertavonden van Stichting Classic Night Concerts werden de mantelzorgers volledig verzorgd met een gevarieerd programma, uitgevoerd door een klein orkest van professionele instrumentalisten, zangers en een vocaal ensemble onder leiding van Annemarie de Jong. Naast licht klassieke muziek werd er ook repertoire uit de lichte muziek gespeeld, aangepast aan het seizoen. Mantelzorgers mochten elk één introducee meenemen, zoals de zorgvrager zelf of een vriend, vriendin, partner of buur.

Na afloop van het concert was er een meet & greet met hapjes en drankjes, waar mantelzorgers in contact konden komen met medewerkers en vrijwilligers voor verdere ondersteuning, maar waar ook lotgenotencontact kon plaatsvinden. De deelnemende mantelzorgers hebben genoten van de avond. Door de provinciale opzet konden ze ook (weer) andere mantelzorgers ontmoeten.

Jonge mantelzorgers 

Sociaal Werk De Kear heeft voor de zesde opeenvolgende keer een zomerkamp georganiseerd voor jonge mantelzorgers, met als thema 'even niet hoeven zorgen'. Dit jaar is het kamp in samenwerking met welzijnsorganisatie Caleidoscoop uit Heerenveen opgezet, waardoor meer jonge mantelzorgers konden deelnemen. In totaal hebben 16 jongeren deelgenomen.

Het driedaagse kamp bood diverse activiteiten, waaronder teambuildingsspellen, sportactiviteiten en gezamenlijk koken, om de jongeren de gelegenheid te geven elkaar beter te leren kennen. De deelnemers hebben genoten van de drie dagen en waren dankbaar voor de gelegenheid om te ontspannen en even niet voor anderen te hoeven zorgen. Ondanks de diversiteit in de groep, bouwden de jongeren een sterke band op en gaven aan contact te willen houden na het kamp, waarbij zij contactgegevens hebben uitgewisseld. Als organisatie is er nauw contact onderhouden met de jonge mantelzorgers, waardoor er een goed beeld is ontstaan van hun situatie en van hun behoeften.

Doordat de jonge mantelzorgers elkaar meerdere keren op laagdrempelige wijze treffen ontstaan er onderlinge vriendschappen waaruit steun gehaald kan worden.

Netwerkavond verenigingen DFM

In samenwerking met het Sportbedrijf heeft Sociaal Werk een netwerkavond voor sportverenigingen uit De Fryske Marren georganiseerd. Deze netwerkavond is tot stand gekomen naar aanleiding van signalen van diverse verenigingen. De gekozen thema's komen voort uit deze signalen en waren 'inclusief sporten', duurzaamheid en effectief besturen. Deze avond bood de gelegenheid voor informatievoorziening, maar ook voor netwerken. 

Het evenement richtte zich op sportverenigingen, hun besturen, vrijwilligers en trainers. Het hoofddoel van deze collectieve activiteit was om de sportverenigingen samen te brengen, signalen te verzamelen, informatie te delen en te inspireren. Op deze avond waren er 23 deelnemers!

Tijdens de netwerkavond konden verenigingen deelnemen aan de verschillende workshops die aansloten bij de thema’s 'inclusief sporten', duurzaamheid en effectief besturen. Er werden diverse vragen gesteld, bijvoorbeeld over het verduurzamen van accommodaties of het aanbieden van aangepaste activiteiten binnen de club, om zo een inclusievere sportvereniging te worden.

Voor Sociaal Werk De Kear en het Sportbedrijf, bood deze avond tevens een gelegenheid om onszelf te presenteren en de verenigingen te informeren over hoe wij hen kunnen ondersteunen. Het was ook een uitstekende gelegenheid om de samenwerking te versterken en bij te dragen aan een sterke samenleving. Een gezonde sportvereniging heeft niet alleen impact op haar leden, maar ook op de buurt en het dorp als geheel, aangezien veel inwoners gebruikmaken van sportverenigingen.

Tijdens de monitoring kwam duidelijk naar voren dat de lessen op vele vlakken een positieve invloed hadden. Deelnemers merkten dat ze rustiger waren, dat ze beter konden ontspannen en tegelijkertijd meer energie hadden.